Apollinaire edebî değil, edepsizmiş

Fransız edebiyatçı Guillaume Apollinaire’in Genç Bir Don Juan’ın Maceraları kitabını inceleyen bilirkişi böyle buyurdu: Edebî değil, müstehcen
Daha Nedim Gürsel’in Allah’ın Kızları adlı kitabına açılan dava sonuçlanmamış, Türkiye edebiyatta sansür sınavı verirken Sel Yayıncılık’ın Cinsel Kitaplar dizisinde yer alan Ben Mila’nın Perinin Sarkacı, Guillaume Apollinaire’in Genç Bir Don Juan’ın Maceraları, Fransız P.V.’nin yayına hazırladığı Görgülü ve Bilgili Bir Burjuva Kadınının Mektupları adlı kitapları hakkında da soruşturma açıldı... Bu kitaplar edebi eser olarak değerlendirilmezken aynı dizide yer alan Juan Manuel de Prada’nın Kukular Kitabı ise edebi eser olarak kabul edildi. En çok şaşkınlık yaratan ise Fransız edebiyatının en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilen Apollinaire’in bilir kişi tarafından edebiyat dışı tutulması oldu. Üç kitap hakkında TCK’nın 226. maddesine göre İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nce dava açıldı.
Müstehcenliği cezalandıran 226. TCK maddesinin hükümleri, “bilimsel eserlerle; üçüncü fıkra hariç olmak ve çocuklara ulaşması engellenmek koşuluyla, sanatsal ve edebi değeri olan eserler hakkında uygulanmaz” diyor.
Sözkonusu kitapların, gerçeğe dayalı anlatımlar değil, kurgu olduklarını ve kurgunun cezalandırılmasının da doğrudan düşüncenin cezalandırılması olduğu yönünde açıklama yapan Sel Yayıncılık’tan İrfan Sancı sorularımızı yanıtladı. Sancı savcılığın kitapların edebi nitelik taşımadığı kanaâtine nasıl vardığı hakkında şunları söylüyor: “Savcılık, bir kitabın edebi nitelik taşıyıp taşımadığını kendi tayin ettikleri bilirkişiye soruyor. Bunlar da genellikle konunun uzmanı olmayan edebiyat dışı insanlar oluyor. Bizim örneğimizde İstanbul Ticaret Üniversitesi’nden birilerine sormuşlar.”
Kitapların yasaklanmasındaki gerekçelerden biri “Toplumumuzda geçerli olan genel ahlak kuralları, gelenek, görenek ve alışkanlıkları bağlamında ele alındıklarında, bir ailenin birlikte okuyup, inceleyemeyeceği nitelikte oldukları anlaşılmaktadır” şeklinde açıklanmış. Bu açıklama elbette kimseyi tatmin etmiyor... “Sayın bilirkişi bir kitabın edebi olup olmadığıyla ilgili yeni bir kriter keşfetmiş ki kendilerini kutlamak gerekir. Sormak gerekir bir kitap alınınca oturulup ailecek mi okunuyor? Üzerinde cinsel yazan bir kitapta böyle bir okumayı öngörmek kasıtlı değilse nedir?”
Türk edebiyatı böylesi yasakları çok fazla yaşadı ve hâlâ da yaşıyor. Düşünceye ve sanata vurulan bu darbeyi ortadan kaldırmak için elbette yapılması gerekenler var ama yapılmıyor, bu sorunların nasıl aşılacağı konusunda İrfan Sancı şunları söylüyor: “Eskiden olsa ‘devrimle’ der geçerdik ama şimdi o seçenekten epey bir uzak düştük. Bu tür soruşturmaların saçmalık olduğunu söylemekten başka bir çözüm aklıma gelmiyor.”

Edebsiz Apollinaire aslında kimdir?
İtalyan asıllı Fransız yazar, şair ve sanat eleştirmeni olan Guillaume Apollinaire, çağdaş Fransız şiirine yeni akımlar getirmek üzere yenilik çalışmalarına girmiş aynı zamanda kübizm ve sürrealizmin en önemli temsilcilerinden biri. Edebiyat yaşamında şiirlerinde de kübizm etkisi görülen Guillaume Apollinaire’ın, Tiresias’ın Memeleri Sürrealist Dram, İki Kıyının Avaresi, Katledilen Şair ve Diğer Hikâyeler, Dünya Gülü, Zamanın Rengi ve son olarakta Sel Yayıncılık’tan yayımlanan ve hakkında müstehcen olduğu gerekçesiyle soruşturma açılan Genç Bir Don Juan’ın Maceraları Türkçeye kazandırıldı.